Hệ thống làm mát là gì? Phân loại hệ thống làm mát trên ô tô

Hệ thống làm mát của ô tô có chức năng giữ nhiệt độ động cơ ở mức cho phép để xe hoạt động ổn định nhất.

Có hai loại hệ thống làm mát phổ biến: làm mát bằng không khí và làm mát bằng nước.

Hệ thống làm mát là gì?

Một thông tin mà chúng ta đều biết là để động cơ ô tô, xe máy hoạt động được thì buồng đốt cần liên tục đốt cháy nhiên liệu. Quá trình này tạo ra rất nhiều nhiệt. Khi các bộ phận của động cơ phải chạy liên tục ở nhiệt độ cao quá mức (piston bị tắc, dầu mất tác dụng bôi trơn, cháy nổ…) thì chúng nhanh chóng bị hư hỏng.

Do đó, trong quá trình vận hành của ô tô hoặc xe máy không thể thực hiện được nếu không có hệ thống làm mát động cơ. Hệ thống này có nhiệm vụ giảm nhiệt độ, giúp động cơ hoạt động ổn định ở nhiệt độ cho phép. 

Cấu tạo của hệ thống làm mát 

Có hai loại hệ thống làm mát ô tô đang được sử dụng hiện nay là làm mát bằng nước và làm mát bằng không khí.  

Hệ thống làm mát không khí có cấu tạo đơn giản nhưng hiệu quả làm mát không cao, chủ yếu bao gồm:

• Cánh tản nhiệt lắp trên đầu xi lanh và lốc máy.
• Quạt.
• Bản hướng gió.

Cấu tạo của hệ thống làm mát bằng nước phức tạp hơn nhưng hiệu quả làm mát cao hơn. Các bộ phận chính bao gồm:

• Nắp két nước
• Két nước.
• Hệ thống ống dẫn nước.
• Van nhiệt.
• Quạt.
• Bơm nước.

Phân loại hệ thống làm mát ô tô

Hệ thống làm mát bằng không khí 

Hệ thống làm mát không khí có cấu tạo đơn giản, bao gồm các cánh tản nhiệt trên đầu xi lanh, thân và quạt gió. Hệ thống hoạt động độc lập thông qua truyền động từ trục khuỷu động cơ hoặc thông qua nguồn điện.

Về cơ bản, quạt là bộ phận quan trọng nhất của hệ thống làm mát này. Các cánh tản nhiệt trên đầu xi-lanh và thân máy sẽ hấp thụ rất nhiều nhiệt lượng sinh ra từ quá trình hoạt động của động cơ, khi đó quạt gió sẽ dẫn một lượng lớn không khí từ môi trường bên ngoài vào khoang động cơ, giúp giảm nhiệt và làm mát khu vực. 

• Ưu điểm: Hệ thống làm mát không khí trên ô tô có cấu tạo đơn giản, gọn nhẹ, giá thành thấp. Hơn nữa, do không có nhiều bộ phận phức tạp nên hệ thống không yêu cầu bảo trì, bảo dưỡng thường xuyên.
• Nhược điểm: Khi chạy có tiếng ồn lớn, khả năng làm mát không hiệu quả, đặc biệt là động cơ lớn.

Hệ thống làm mát bằng nước 

Ngày nay, so với hệ thống làm mát bằng không khí, hệ thống làm mát bằng nước được sử dụng rộng rãi do khả năng làm mát vượt trội hơn hẳn.

Hệ thống có cấu tạo phức tạp, bao gồm: két nước, nắp két (van áp suất và van chân không), van hằng nhiệt, bơm nước và quạt (làm mát tuần hoàn cưỡng bức).

Nắp két nước

Hệ thống làm mát bằng nước của ô tô được bịt kín và điều áp nhờ nắp két nước. Công việc của bộ phận này là ngăn không cho nước bay hơi, ngoài ra còn giảm thiểu việc tăng áp suất làm tăng nhiệt độ sôi của nước, giúp quá trình làm mát hiệu quả hơn. Nắp két nước sẽ có hai van: van áp suất và van chân không.

• Van áp suất: Khi áp suất và nhiệt độ nước trong két nước tăng cao dẫn nước từ két nước sang bình nước phụ.
• Van chân không: Khi nhiệt độ nước cao và áp suất trong bình thấp, nước trong bình phụ được hút vào bình để tiếp tục hoạt động làm mát.

Két nước

Bộ phận này có chức năng chứa nước, cung cấp nước làm mát động cơ trong quá trình hoạt động, đồng thời truyền nhiệt lượng của nước ra không khí làm giảm nhiệt độ động cơ.

Van hằng nhiệt

Một van điều khiển sự lưu thông của chất làm mát giữa động cơ và két nước.

Khi động cơ vừa mới khởi động, bộ phận này sẽ đóng đường dẫn trao đổi nước vào bộ làm mát, giúp động cơ nhanh chóng đạt được nhiệt độ hoạt động. Khi nhiệt độ động cơ trên mức cho phép (xấp xỉ 75 – 102 độ C), van hằng nhiệt sẽ mở để bắt đầu quá trình làm mát.

Máy bơm nước

Bơm nước được lắp phía trước động cơ, thường là kiểu cánh gạt, dùng lực ly tâm để bơm nước đẩy và hút nước. Do đó, bơm nước có thể đẩy một lượng lớn nước làm mát mà không làm tăng áp suất hệ thống.

Khi tốc độ động cơ tăng, tốc độ bơm cũng sẽ tăng và lượng nước đưa vào động cơ nhiều hơn để đáp ứng vấn đề làm mát động cơ.

Quạt gió 

Bộ phận có công dụng làm tăng tốc độ lưu thông không khí qua két nước để nước chảy nhanh hơn qua két nước làm mát. 

• Ưu điểm: Hệ thống làm mát bằng nước có hiệu năng vận hành tốt hơn so với hệ thống làm mát bằng không khí trên xe ô tô, đặc biệt là không gây tiếng ồn khi hoạt động.
• Nhược điểm: Hệ thống làm mát bằng nước có cấu tạo phức tạp, giá thành cao và cần bảo dưỡng định kỳ. 

Một số vấn đề thường gặp trong hệ thống làm mát xe ô tô

• Két nước bị tắc, rỉ sét

Do hoạt động liên tục trong môi trường nóng ẩm nên két nước thường xuyên bị rỉ sét. Do cấu tạo gồm nhiều đường ống nhỏ, các đường ống này có thể bị tắc nghẽn do cặn bẩn khi nước lưu thông khắp khoang máy. Khi đó, hệ thống sẽ không thể đảm bảo đủ lượng nước lưu thông qua thân máy, ảnh hưởng lớn đến hiệu suất làm mát. Nếu không khắc phục sự cố này kịp thời sẽ dẫn đến nguy cơ cháy nổ và hư hỏng động cơ.

Một cách dễ dàng để xác két nước bị tắc là kiểm tra định kỳ nước tản nhiệt xem có bụi bẩn hoặc rỉ sét hay không. Nếu vậy, bạn sẽ phải gửi xe đến các gara ô tô để kiểm tra, sửa chữa hoặc đổi két nước mới.

• Van hằng nhiệt bị hỏng

Trong các trường hợp khác nhau, van hằng nhiệt đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết lượng nước làm mát đi vào khoang động cơ. Nếu bộ phận này bị lỗi, nước làm mát sẽ không được cung cấp đúng cách vào khoang động cơ, khiến nhiệt độ ở khu vực đó tăng cao, ảnh hưởng đến nhiều bộ phận khác.

Ngược lại, ô tô khi khởi động cần nhanh chóng đạt được nhiệt độ vận hành thích hợp nhưng van hằng nhiệt lại đẩy nước làm mát vào thân máy, làm giảm hiệu suất vận hành.

Do đó, van hằng nhiệt cũng là một linh kiện cần được kiểm tra, bảo dưỡng thường xuyên, khi xảy ra sự cố cần được sửa chữa hoặc thay thế kịp thời.

• Ống dẫn nước bị rò rỉ

Ống dẫn nước là chi tiết được làm bằng cao su. Trong quá trình vận hành, sau một thời gian chịu tác động của nhiệt độ cao trong khoang máy, đường ống dẫn nước sẽ bị hư hỏng, gây rò rỉ nước làm mát.

Ống dẫn nước bị rò rỉ có thể gây thất thoát nước làm mát, không đảm bảo có đủ nước để giảm nhiệt trong khoang động cơ. Trong trường hợp này, sẽ cần thay ống nước mới để quá trình làm mát đạt hiệu quả cao nhất.

• Quạt gió hư hỏng 

Sau thời gian dài sử dụng, dây dẫn phải chịu nhiệt độ cao có thể bị chảy và hư hỏng động cơ. Ngoài ra, cánh quạt cũng dễ bị gãy dưới tác động của nhiệt độ. Điều này sẽ làm cho nước nóng chảy qua thân máy và quay trở lại các đường ống dẫn nước mà không làm mát trở lại.

• Bơm nước bị lỗi

Máy bơm nước có vai trò chính là tuần hoàn nước làm mát trong hệ thống làm mát trên xe. Nếu máy bơm không hoạt động, nước sẽ không chảy. Máy bơm nước thường có tuổi thọ khá cao, tuy nhiên vẫn cần phải kiểm tra thường xuyên để đảm bảo hệ thống làm mát hoạt động trơn tru.

Những lưu ý khi sử dụng hệ thống làm mát trên xe ô tô

• Đối với hệ thống làm mát không khí ô tô

Mặc dù có cấu tạo đơn giản và không cần bảo dưỡng thường xuyên, nhưng người lái xe cũng nên chú ý đến các dấu hiệu cho thấy hệ thống cần được bảo dưỡng: tiếng ồn hoạt động quá mức, nhiệt độ động cơ cao liên tục …

• Đối với hệ thống làm mát bằng nước ô tô

Kiểm tra hệ thống làm mát thường xuyên và thay thế các bộ phận nếu cần thiết để đảm bảo hệ thống hoạt động ổn định nhất.

Két nước là bộ phận cần được kiểm tra và bảo dưỡng thường xuyên. Do thường xuyên làm việc trong môi trường nhiệt độ cao, két nước có thể bị rỉ sét, tắc đường ống dẫn nước làm mát, đứt mối hàn …

Để hệ thống làm mát hoạt động ổn định trong thời gian dài, chúng ta cần phải bảo dưỡng các chi tiết thường xuyên, đồng thời các bộ phận khác cũng cần được kiểm tra và xử lý. Chẳng hạn như két nước bám nhiều cặn bẩn, van hằng nhiệt bị hỏng… đây đều là những điều cần lưu ý để chiếc xe của chúng ta có tuổi thọ cao hơn.

Auto Detailing hy vọng qua bài viết trên bạn đã hiểu hơn về hệ thống làm mát trên xe ô tô và cách vận hành đúng cách. 

Tìm kiếm AutoDetailing.vn qua:

• • Facebook: https://fb/autodetailing.vn
  • Youtube:https://bit.ly/3Hc93rk